Sekret skutecznego oporu bez przemocy – Jamila Raqib

4 listopad 2015

Wojna była częścią mojego życia odkąd sięgam pamięcią. Urodziłam się w Afganistanie, 6 miesięcy po inwazji Sowietów. I choć byłam za młoda, by z zrozumieć, co się dzieje, miałam głębokie poczucie otaczającego mnie cierpienia i strachu.

Te doświadczenia ze wczesnego dzieciństwa miały ogromny wpływ na to, jak obecnie postrzegam wojnę i konflikt. Nauczyłam się, że jeśli zagrożone są sprawy fundamentalne, dla większości ludzi poddanie się bez walki jest wykluczone. W przypadku tego typu konfliktów, gdzie naruszane są ludzkie prawa, gdy ich kraj jest okupowany, a oni są represjonowani i poniżani, ci ludzie potrzebują skutecznych narzędzi oporu i walki.

Oznacza to, że bez względu na to, jak straszna i destrukcyjna jest przemoc, jeśli ludzi postrzegają ją jako jedyne wyjście, to zaczną tę przemoc stosować.

Większość z nas jest zaniepokojona skalą przemocy na świecie. Ale nie da się zakończyć wojny mówiąc ludziom, że przemoc jest moralnie zła. Musimy raczej udostępnić im narzędzia, które są co najmniej równie potężne i skuteczne, jak przemoc.

Tym się właśnie zajmuję. Przez ostatnie 13 lat uczyłam osoby znajdujące się w jednych z najtrudniejszych sytuacji na świecie, w jaki sposób prowadzić konflikt stosując środki nie wymagające przemocy. Większość osób utożsamia tego typu podejście z osobami takimi jak Gandhi czy Martin Luther King (tzw. filozofia biernego oporu).

Jednakże ludzie stosują opór bez przemocy od tysięcy lat. Co więcej, większość praw, które posiadamy jako obywatele tego kraju, jako kobiety, jako mniejszości, jako pracownicy, jako osoby o odmiennych orientacjach seksualnych, czy jako obywatele wyrażający troskę o środowisko naturalne, prawa te nie zostały nam dane na tacy.

Zostały zdobyte prze osoby, które za nie walczyły, poświęciły swoje życie, ale ponieważ nie wyciągnęliśmy lekcji z tej historii, (Helena Hill, sufrażystka, 1917 r.)

Opór bez przemocy jako narzędzie jest często błędne rozumiane. Niedawno spotkałam się z grupą aktywistów z Etiopii. Powiedzieli mi coś, co słyszę bardzo często. Powiedzieli mi, że próbowali stosować działania bezprzemocowe, ale na próżno. Kilka lat temu zorganizowali protest. Rząd wszystkich aresztował i tyle z protestu. Powszechne przekonanie, jakoby protest uliczny był tożsamy z bezprzemocowym oporem stanowi poważny problem.

Ponieważ protest owszem, może być świetną formą zademonstrowania, że ludzie domagają się zmiany, sam w sobie nie jest źródłem zmiany, a przynajmniej zmiany o charakterze fundamentalnym. (“Przecz z tego typu rzeczami!!”)

Silny oponent nie spełni twojego życzenia tylko dlatego, że grzecznie o to poprosisz lub czasem mniej grzecznie. (“Nie podoba mi się to”)

Bezprzemocowy opór polega na zniszczeniu przeciwnika nie w rozumieniu fizycznym, ale poprzez identyfikację instytucji, które są przeciwnikowi niezbędne to przetrwania, a następnie uniemożliwienie im dostępu do tych źródeł władzy. (“Ludzie domagają się końca reżimu”)

Aktywiści bezprzemocowi mogą rozmontować wojsko poprzez zachęcanie żołnierzy do przejścia na ich stronę. Mogą zdezorganizować gospodarkę poprzez organizowanie strajków i bojkotów. Mogą stawić czoła propagandzie rządowej tworząc własne, alternatywne media.

 

Sekret skutecznego oporu bez przemocy

 

Istnieje szereg metod umożliwiających osiągnięcie tych celów. Mój współpracownik i mentor Gene Sharp wyróżnił i opisał 198 metod działania bezprzemocowego. Protest to tylko jedna z tych metod.

Film ‘Jak rozpocząć rewolucję’ – Gene Sharp

Podam może świeży przykład. Niedaleko jak parę miesięcy temu w Gwatemali rządzili skorumpowani byli wojskowi, którzy mieli związki z przestępczością zorganizowaną. Ludzie mieli tego świadomość, lecz większość z nich czuła się bezsilna, by coś z tym zrobić. Aż do momentu, gdy grupa 12 zwykłych obywateli wystosowała apel do swoich znajomych na Facebooku, aby spotkać się na placu centralny z transparentem z takim napisem: “Renuncia Ya”. “Zrezygnujcie natychmiast”.

Ku ich zaskoczeniu przybyło ponad 30 tys. osób. Przebywali tam miesiącami, a protesty rozlewały się na cały kraj. W pewnym momencie organizatorzy dostarczyli setki jaj do różnych placówek rządowych z dołączoną wiadomością: “Jeśli nie macie jaj (w rozumieniu: odwagi), by powstrzymać skorumpowane osoby ubiegające się o urzędy, możemy pożyczyć wam nasze”.

Prezydent Molina odpowiedział, że nie zrzeknie się urzędu. Protestujący zdali sobie sprawę, że protesty i prośba do prezydenta o ustąpienie na nic się zda. Musieli postawić go w sytuacji bez wyjścia. Zorganizowali więc strajk generalny, ludzie w całym kraju odmówili stawiania się do pracy. W samym mieście Gwatemala ponad 400 biznesów i szkół zamknięto. Rolnicy z całego kraju zaczęli blokady głównych ulic. Po 5 dniach prezydent oraz wielu urzędników państwowych zrezygnowali ze stanowisk.

Kreatywność i odwaga osób stosujących opór bez przemocy to dla mnie prawdziwa inspiracja, i dotyczy to prawie każdego kraju na świecie.

Na przykład niedawno grupa aktywistów z Ugandy wypuściła na ulice kilka świń. Jak widać na załączonym obrazku, policjanci nie bardzo wiedzieli, co z tym fantem zrobić. Świnie pomalowana w barwy partii rządzącej. Jedna ze świń miała na sobie kapelusz. Bardzo charakterystyczny kapelusz. (Yoweri Museveni, prezydent Ugandy)

Aktywiści na całym świecie coraz umiejętniej skupiają na sobie uwagę mediów. Jednakże takie izolowane działania są bezskuteczne, jeśli nie są częścią większej strategii. Generał nie wysyła swoich żołnierzy do walki, jeśli nie ma planu na wygranie wojny.

Ale niestety tak właśnie działa większość ruchów bezprzemocowych. Walka bezprzemocowa jest równie skomplikowana, co działania wojenne, jeśli nie bardziej.

Uczestnicy takiego ruchu muszą być świetnie wyszkoleni, posiadać jasne cele, a ich liderzy muszą posiadać opracowaną strategię pozwalającą te cele realizować. Sztuka wojenna rozwijana jest od tysięcy lat.

Poświęcono mnóstwo zasobów i wysiłku najtęższych umysłów w celu jej zrozumienia i udoskonalenia. Tymczasem walka bezprzemocowa jest rzadko systematycznie studiowana. Choć dziedzina ta ciągle się rozwija, jej nauczaniem zajmuje się zaledwie garstka ludzi na całym świecie.

To jest niebezpieczna sytuacja, ponieważ dziś już wiemy, że nasze stare metody prowadzenia konfliktów nie są adekwatne do nowych wyzwań stojącymi przed nami. Rząd Stanów Zjednoczonych oświadczył niedawno, że wojna przeciwko ISIS przerodziła się w “taktyczny impas”.

Ale większość osób nie zdaje sobie sprawy, że wiele osób przeciwstawiło się ISIS stosując opór bezprzemocowy. Kiedy ISIS zdobyło Mosul w czerwcu 2014 roku, oświadczono, że wprowadzony zostanie nowy program nauki w szkole oparty na ich ekstremistycznej ideologii. W pierwszym dniu nowego roku szkolnego nie pojawiło się w szkole ani jedno dziecko. Rodzice zwyczajnie odmówili wysyłania dzieci do szkół. Mówili dziennikarzom, że wolą uczyć dzieci w domu, niż poddawać je praniu mózgu.

Jest to zaledwie jeden przykład takiego oporu, z jednego miasta, ale co by było, gdyby skoordynowano więcej takich pojedynczych działań przeciwko ISIS? Co jeśli bojkot rodziców stanowiłby element szerszej strategii?

Strategii mającej na celu pozbawienie dostępu ISIS do zasobów niezbędnych im do funkcjonowania? Wykwalifikowana kadra niezbędna do produkcji żywności. Inżynierowie niezbędni do wydobycia i rafinacji ropy. Infrastruktura medialna i komunikacyjna, system transportu i lokalne biznesy, na których polega ISIS. Pokonanie ISIS może wydawać się trudne za pomocą działań bezprzemocowych.

Ale czas najwyższy, abyśmy przemyśleli nasz sposób myślenia o konflikcie jako takim, przeanalizowali nasze opcje i metody. Oto idea warta promowania.

Spróbujmy przeanalizować sytuacje, gdzie opór bezprzemocowy okazał się skuteczny i zastanówmy się, jak uczynić go jeszcze potężniejszym, podobnie jak postępujemy w przypadku innych systemów czy technologii, które bezustannie są doskonalone tak, by lepiej zaspokajać potrzeby człowieka.

Może się okazać, że uda nam się udoskonalić metody działania bezprzemocowego do takiego stopnia, że znajdzie zastosowanie w miejscach, gdzie ciągle toczy się wojna.

Przemoc, jak narzędzie walki, być może stanie się wtedy zbędna. Podobnie jak w przypadku łuku i strzał, które ustąpiły środkom znacznie efektywniejszym.

Dzięki ludzkiej innowacyjności możemy uczynić walkę bezprzemocową bardziej potężnym narzędziem, niż najnowsze technologie wojenne. Nadzieja dla ludzkości leży nie tyle w potępianiu przemocy, ale sprawieniu, by przemoc stała się przestarzała. Dziękuję.

 

Zobacz na: Cenzura: Współpraca Facebooka, Twittera i Google
Project Veritas, Jen Gennai z Google i Maszynowe Uczenie Sprawiedliwości
Życie w Chinach, państwie totalnej inwigilacji obywatela [WSJ, 2017]
William Binney: Celem NSA jest całkowita kontrola populacji
Totalna wojna informacyjna XX wieku a II RP

Od dyktatury do demokracji Drogi do wolności – Gene Sharp

Sekret skutecznego oporu bez przemocy – Jamila Raqib [napisy PL]

 

 

Formy pokojowego oporu

Pokojowy protest i perswazja

Oświadczenia oficjalne

1. Wystąpienia publiczne
2. Listy wyrażające sprzeciw lub poparcie
3. Deklaracje odpowiednich organizacji i instytucji
4. Listy otwarte, podpisane przez wpływowe środowiska
5. Akty oskarżenia i listy intencyjne
6. Petycje grupowe lub masowe

Łączność z masowym odbiorcą

7. Hasła, karykatury, symbole
8. Transparenty, plakaty i tym podobne
9. Ulotki, broszury, wydawnictwa
10. Dzienniki i czasopisma
11. Płyty, radio, telewizja
12. Pisanie na niebie i ziemi (np. dymem wypuszczanym samolotu)

Reprezentacja grupowa

13. Delegacje
14. Prześmiewcze nagrody
15. Grupowy lobbing
16. Pikiety
17. Wybory „na niby”

Symboliczne działania obywatelskie

18. Wywieszanie flagi i barw narodowych
19. Przywdziewanie barw narodowych
20. Modlitwa i uczestnictwo w praktykach religijnych
21. Demonstrowanie przedmiotów’ symbolicznych
22. Rozbieranie się w ramach protestu
23. Niszczenie osobistej własności
24. Symboliczne zapalanie świateł
25. Wywieszanie portretów’
26. Malowanie (graffiti) dla wyrażenia protestu
27. Now’e symbole i nazwy
28. Znaczące dźwięki
29. Symboliczne nawrócenia
30. Obsceniczne gesty

Naciski na poszczególne osoby

31. „Polowania” na oficjeli
32. Szydzenie z funkcjonariuszy / urzędników
33. Fratemizacja
34. Milczące manifestacje
Teatr i muzyka
35. Skecze humorystyczne, kabaret
36. Sztuki teatralne i koncerty
37. Śpiew’

Pochody

38. Marsze
39. Parady
40. Procesje religijne
41. Pielgrzymki
42. Kawalkady (samochodów, motocykli, itp.)

Oddawanie hołdu zmarłym

43. Żałoba polityczna
44. Pogrzeby „na niby”
45. Demonstracje w czasie uroczystości pogrzebowych
46. Składanie hołdu w miejscach pochówku

Zgromadzenia publiczne

47. Zgromadzenia dla wyrażenia protestu bądź poparcia
48. Akcje protestacyjne
49. Zakamuflowane akcje protestacyjne
50. Spotkania informacyjne / dyskusyjne („teach-in”)

Wycofanie / zrzekanie się zaszczytów

51. Opuszczenie sali na znak protestu („walk-out”)
52. Milczenie
53. Zrzekanie się zaszczytów’
54. Odwrócenie się

Metody społecznego niewspółdziałania

Ostracyzm

55. Bojkot społeczny
56. Wybiórczy bojkot społeczny
57. „Strategia Lizystraty”, czyli symboliczne „odstawienie od łoża”
58. Ekskomunika
59. Interdykt

Odmowa uczestnictwa w wydarzeniach towarzyskich, tradycyjnych obyczajach, organizacjach

60. Zawieszenie działalności towarzyskiej i sportowej
61. Bojkot kwestii społecznych
62. Strajk studencki
63. Nieposłuszeństwo obywatelskie
64. Wycofanie członkostwa w instytucjach społecznych

Wycofanie się z systemu społecznego

65. Niewychodzenie z domu
66. Całkowite, osobiste niewspółdziałanie
67. Ucieczka pracowników
68. Azyl
69. Zbiorowe zniknięcie
70. Emigracja, dobrowolne opuszczenie kraju w ramach protestu (hijrat)

 

Odmowa współpracy gospodarczej: (1) Bojkot ekonomiczny

Akcje konsumenckie

71. Bojkot konsumentów
72. Niespożywanie bojkotowanych towarów
73. Drastyczna polityka oszczędnościowa
74. Odmowa płacenia czynszów
75. Odmowa wynajmowania powierzchni
76. Krajowy bojkot konsumentów
77. Międzynarodowy bojkot konsumentów

Akcje pracowników i producentów
78. Bojkot pracowników
79. Bojkot producentów

Akcje pośredników

80. Bojkot dostawców/ żywieniowców/ transportowców

Akcje właścicieli i zarządu

81. Bojkot handlowców
82. Odmowa sprzedaży bądź wynajęcia nieruchomości
83. Lokaut
84. Akcja protestacyjna w miejscu pracy
85. „Strajk generalny” kupców

Akcje posiadaczy zasobów finansowych

86. Wycofanie depozytów bankowych
87. Odmowa wnoszenia opłat, składek, należności
88. Odmowa spłaty zadłużenia i odsetek
89. Blokada funduszy i kredytów
90. Odmowa płacenia podatków’ od dochodu
91. Odmowa przyjęcia dotacji rządowych

Akcje rządzących

92. Krajowa embargo
93. Tworzenie czarnych list handlowców’
94. Embargo międzynarodowych sprzedawców
95. Embargo międzynarodowych kupców
96. Międzynarodowe embargo handlowe

Odmowa współpracy gospodarczej: (2) Strajki

Strajki symboliczne

97. Strajki protestacyjne
98. Szybkie opuszczenie miejsca pracy na znak protestu („ąuickie walkout”, strajk bez ostrzeżenia – „lightning strike”)

Strajki w rolnictwie

99. Strajk chłopski
100. Strajk robotników rolnych

Strajki poszczególnych grup społecznych

101. Odmowa pracy przymusowej
102. Strajk więźniów
103. Strajk rzemieślników
104. Strajk fachowców

Zwykle strajki pracownicze

105. Strajk pracowniczy
106. Strajk przemysłowy
107. Strajk solidarnościowy

Strajki ograniczone

108. [Detailed strike] – strajk rotacyjny
109. [Bumper strike] – strajk ostrzegawczy
110. Strajk polegający na zmniejszeniu tempa produkcji
111. Strajk włoski (“szwejkizm”)
112. Nieobecność z powodu choroby (sick-in)
113. Rezygnacja ze stanowiska
114. Strajk ograniczony
115. Strajk wybiórczy

Strajki w przemyśle

116. Strajk powszechny
117. Strajk generalny

Kombinacje strajków i zamykania przedsiębiorstw

118. Hartal – strajk powszechny, połączony z zaprzestaniem handlu
119. Paraliż gospodarki

Odrzucenie władzy’

120. Nielojalność wobec władzy
121. Odmowa poparcia
122. Ulotki i przemówienia nawołujące do oporu

Odmowa współpracy z rządem

123. Bojkot ciał ustawodawczych
124. Bojkot wyborów
125. Bojkot stanowisk rządowych
126. Bojkot rządowych ministerstw’, agencji i innych organów
127. Wycofywanie się z rządowych instytucji szkolnictwa
128. Bojkot organizacji wspieranych przez rząd
129. Odmowa współpracy z organami ścigania
130. Usuwanie szyldów’ i tablic
131. Nie akceptowanie mianowanych urzędników
132. Niezgoda na rozwiązanie istniejących organizacji

Alternatywy dla posłuszeństwa

133. Niechętne i oporne podporządkowanie się
134. Nieposłuszeństwo w obliczu braku bezpośredniego nadzoru
135. Powszechne nieposłuszeństwo
136. Ukryte nieposłuszeństwo
137. Odmowa rozwiązania zgromadzenia lub zebrania
138. Strajk okupacyjny typu „sit-down”
139. Uchylanie się od służby wojskowej bądź deportacji
140. Ukrywanie się. ucieczka, posługiwanie się fałszywymi dokumentami
141. Nieposłuszeństwo obywatelskie w zakresie „nielegalnych” praw

Akcje ze strony pracowników rządu

142. Odmowa pomocy ze strony bliskich współpracowników
143. Blokowanie przepływu instrukcji i informacji
144. Opóźnianie i utrudnianie działań
145. Ogólna odmowa współpracy ze strony administracji
146. Brak współdziałania ze strony sądów
147. Celowa nieudolność i częściowa odmowa współpracy ze strony organów ścigania
148. Bunt

Akcje rządowe w kraju

149. Quasi-legalne uchylanie się od obowiązków i opóźnienia
150. Odmowa współpracy ze strony ciał ustawodawczych

Akcje rządowe na arenie międzynarodowej

151. Zmiany w dyplomacji i innych przedstawicielstwach
152. Opóźnianie i odwoływanie spotkań dyplomatycznych
153. Odmawianie uznania przedstawicielstw dyplomatycznych
154. Zerwanie stosunków dyplomatycznych
155. Wystąpienie z organizacji międzynarodowych
156. Odmowa członkostwa w organach międzynarodowych
157. Wykluczenie z organizacji międzynarodowych

METODY POKOJOWEJ INTERWENCJI

Interwencja psychologiczna

158. Samoujawnienie
159. Post
a) Dla wywarcia presji moralnej
b) Strajk głodowy
c) Głodówka protestacyjna w ramach „satyagrahy” (biernego oporu)
160. Obrona konieczna [,,reverse trial”]
161. Nękanie bez użycia przemocy

Interwencja bezpośrednia

162. Strajk okupacyjny typu „sit-in”
163. Strajk okupacyjny typu „stand-in”
164. Ride-in [najazd, wjazd}
165. Wade-in [wdarcie się]
166. Mill-in [wmieszanie się]
167. Pray-in [modlitwa]
168. Pokojowe rajdy
169. Pokojowe naloty
170. Pokojowa inwazja
171. Pokojowa okrzyki
172. Pokojowa blokady
173. Pokojowa okupacja

Interwencja społeczna

174. Tworzenie nowych układów społecznych
175. Przeciążanie obiektów
176. Gra na zwłokę [stall-in]
177. Speak-in [przemowy, argumentacja]
178. Teatr podziemny
179. Alternatywne instytucje społeczne
180. Alternatywne systemy łączności

Interwencja gospodarcza

181. Strajk odwrócony [reverse strike]
182. Strajk okupacyjny typu „stay-in”
183. Pokojowe zajęcie terenu
184. Niepodporządkowanie się blokadom
185. Politycznie motywowane fałszerstwo
186. Kupowanie na zapas [preclusive purchasing]
187. Przejmowanie majątku
188. Dumping
189. Wybiórcza klientela
190. Rynki alternatywne
191. Alternatywne systemy transportu
192. Alternatywne instytucje gospodarcze

Interwencja polityczna

193. Przeciążanie systemów administracji
194. Ujawnianie tożsamości tajnych agentów
195. Dążenie do uwięzienia
196. Nieposłuszeństwo obywatelskie w zakresie praw „neutralnych”
197. Kontynuowanie pracy [work-on] bez kolaboracji
198. Podwójne zwierzchnictwo i rząd równoległy