Obalacze obaleni: Kto weryfikuje weryfikatorów faktów?
4 listopada, 2019
Kto weryfikuje weryfikatorów faktów?
Weryfikowanie weryfikatorów faktów – Historia Snopes według Daily Mail
Wygłaszałem ostatnio wykład dla studentów na University of Washington na temat demaskowania pseudonauki pod tytułem: “Kwestionowanie Bredni (Calling Bullsh**).” Jak sugeruje ten niezbyt subtelny tytuł, zajęcia uczą studentów, jak rozpoznać wprowadzające w błąd wiadomości w naszej erze cyfrowej.
Jednym z tematów, które poruszyłem, była rola, jaką odgrywają weryfikatorzy faktów w naszych dyskusjach online. Oczywiście, mogą i pełnią bardzo konstruktywną rolę. Wokół krąży tak wiele kłamstw, że profesjonalna weryfikacja faktów wydaje się być niezbędnym dobrem publicznym.
Ale kto weryfikuje weryfikatorów faktów? O ile może się to wydawać głupim pytaniem, to obiektywizm stron weryfikujących fakty był już podawany w wątpliwość, i to nie bez powodu. Na przykład szczegółowa analiza przeprowadzona przez Matta Shapiro z Paradox Project ujawniła, że PolitiFact (strona, która znana jest z używania słowa “kłamczuch” jako jednej ze swoich ocen) jest w swoich weryfikacjach stronnicza.
Analiza przedstawia kilka różnych argumentów, ale jeden z bardziej frapujących jest taki, że artykuły demaskujące republikanów są dłuższe niż te, które demaskują demokratów. Dlaczego? Cóż, sprowadza się to do niewielkiego matactwa:
“Odkryliśmy, że PolitiFact często ocenia wypowiedzi, które są w dużym stopniu prawdziwe, ale pochodzą ze źródeł republikańskich [sic!] jako ‘w większości fałszywe’, skupiając się na przerobionych zdaniach, zwykłych nieścisłościach, sprawdzaniu nie tego faktu, a nawet biorą zdanie, przeredagowują je i weryfikują tę przeformułowaną wypowiedź zamiast oryginalnego cytatu.
“To wymaga czasu i wielu, wielu słów.”
Inna popularna strona, Snopes (która zaczynała od obalania miejskich legend), o dziwo postanowiła obalać satyrę. Wydawało się, że Snopes wybrał sobie za największy cel swojego gniewu zwłaszcza jedną stronę satyryczną, Babylon Bee, która przypadkowo jest publikowana przez konserwatywnych chrześcijan.
Czy naprawdę coś może być “w większości prawdziwe” albo “w połowie prawdziwe”?
Kolejny problem z weryfikacją faktów to system oceny. Weryfikatorzy, tacy jak PolitiFact często dochodzą do wniosku, że wypowiedzi są prawdziwe, w większości prawdziwe, w połowie prawdziwe, w większości fałszywe albo fałszywe. Ale czy taka klasyfikacja jest w ogóle możliwa? Inaczej mówiąc, czy coś naprawdę może być “w większości prawdziwe” albo “w połowie prawdziwe”? Babylon Bee pokazuje ten problem w dość zabawnym nagłówku:
Snopes ocenia kłamstwa diabła jako “w większości prawdziwe”
Gdyby polityk powiedział, że zaginiona Atlantyda została odkryta pod Zatoką Gdańską, każdy by wiedział, że kłamie. To całkowity absurd. Ale jeżeli polityk powie coś nieprawdziwego w kontekście, który jest w większości prawdziwy, ludzie są bardziej skłonni mu uwierzyć. Innymi słowy, najskuteczniejsze kłamstwa są “w większości prawdziwe.”
Kto weryfikuje weryfikatorów faktów?
Koniec końców, weryfikacja faktów jest dużo bardziej subiektywnym przedsięwzięciem niż byśmy chcieli. Prawda jest rzeczą realną, ale czasami trudną do ustalenia, zwłaszcza kiedy w grę wchodzi polityczna ideologia i motywowane rozumowanie. Aby uniknąć takich pułapek, weryfikatorzy powinni być szczególnie wyczuleni na tego typu uprzedzenia. W innym wypadku weryfikatorzy będą postrzegani jako kolejny przejaw “fake newsów.”
Źródło: Debunkers Debunked: Who Fact-Checks the Fact-Checkers?
Zobacz na: Walter Lippmann – ojciec współczesnego dziennikarstwa
Jak pisać o szczepionkach – poradnik dla dziennikarzy i felietonistów – Jefferey Jaxen
Myślenie pojęciowe, a myślenie stereotypowe – Andrzej Wronka, Kazimierz Ajdukiewicz
Społeczne funkcjonowanie pojęć prawdy i piękna w różnych cywilizacjach – Józef Kossecki
O tworzeniu pojęć klasowych oraz teoriach adekwatnych, kulawych i skaczących – Leon Petrażycki
Jak wymóżdżać – krótki kurs propagandy – Rafał Brzeski